Hoe het nieuwe CH Les Viviers stress vermindert en welzijn bevordert
In Charleroi opent een gloednieuw ziekenhuis de deuren. CH Les Viviers is het grootste niet-universitaire ziekenhuis van het land. Sweco zet als de ontwerper van deze helende omgeving, in samenwerking met Réservoir A, graag enkele sleutelbegrippen in de verf. Lees ook onze blogartikels over de engineeringoplossingen en algemene ontwerpbenadering van dit uitzonderlijk project.
Niemand gaat graag naar een ziekenhuis. Zelfs bij een kraambezoek bezorgt de ziekenhuisomgeving bij velen een zekere stress. Terwijl een helende of gezondheidsbevorderende omgeving net de stress wil reduceren. Ziekenhuizen nemen dan ook verschillende maatregelen om het stressgehalte te verminderen, zoals in CH Les Viviers, het gloednieuwe regionale ziekenhuis van Grand Hôpital de Charleroi.
Wetenschappelijk onderbouwd
De afgelopen decennia is heel wat onderzoek gebeurd naar omgevingsfactoren die het menselijk welbevinden beïnvloeden. Breed geplaatst onder de noemer “healing environment” is onderzocht hoe verschillende aspecten positief bijdragen aan de beleving en genezing van de verschillende eindgebruikers.
| § | Voor patiënten is dat een omgeving die het behandelingsproces bevordert. |
| § | Voor het personeel is dat een plek die naast welbevinden ook efficiëntie en werkcomfort stimuleert. |
| § | Voor bezoekers ligt de focus op hoe ze makkelijk ter plekke raken en in welke omgeving hun familie, vrienden, naasten worden verzorgd |
De beleving van deze ervaringen beïnvloedt het stressniveau.
De wetenschappelijke methode komt met stevige argumenten en laat zich ook becijferen, van ligduur en medicijngebruik van patiënten tot absenteïsme en personeelsverloop van de medewerkers. Die cijfers laten zich op hun beurt doorrekenen naar kostenbesparingen in de operationele fase.
En als we de cijfers er dan toch bij halen: binnen de total cost of ownership (TCO) over de volledige levensduur van een ziekenhuis, vermeerderd met de operationele exploitatiekost, stelt de ontwerp- en bouwkost slechts een fractie voor – tussen de 5 en 10%. Zonder de operationele exploitatiekost maken de afschrijvingen van de investeringen voor infrastructuur 38% van de TCO uit voor CH Les Viviers.
Doordachte ontwerpkeuzes voor de zorgomgeving is de investering dus meer dan waard. Het is dan ook spijtig dat de financiële normen van de overheden dit niet altijd mogelijk maken. Temeer daar onderzoek uitwijst dat de ervaring van de omgeving correleert met de algemene tevredenheid over de zorg.
Uiteraard is de zorg zelf doorslaggevend voor de kwaliteit. Anderzijds zal iedere zorgprofessional beamen dat de omgeving waarin de zorg gebeurt een directe en indirecte invloed uitoefent op die kwaliteit.
Evidence-based design
Alle ruimtelijke factoren die de ontwerpers van zorgomgevingen bij Sweco overwegen voor het comfort en welbevinden van eindgebruikers, vallen te groeperen onder de volgende parameters: oriëntering, coherentie en leesbaarheid, contrasten en controle.
Evidence-based design
Alle ruimtelijke factoren die de ontwerpers van zorgomgevingen bij Sweco overwegen voor het comfort en welbevinden van eindgebruikers, vallen te groeperen onder de volgende parameters: oriëntering, coherentie en leesbaarheid, contrasten en controle.
ORIENTERING zorgt ervoor dat we ten allen tijde weten waar we ons bevinden in de vaak grootschalige complexiteit van een ziekenhuis, hoe we op onze bestemming raken, en hoe we op onze stappen kunnen terug keren.
Een COHERENT EN LEESBAAR ontwerp faciliteert die oriëntering. De coherentie en leesbaarheid laat zich voelen van macro tot micro.
Het ontwerp wordt leesbaar door verschillende CONTRASTEN te integreren op een coherente manier: kleur, materiaal, textuur, objecten, planten, zichten, natuur, etc.
Deze elementen moeten onderscheidend en duidelijk zijn: voldoende om een ruimte een identiteit te geven, zonder verwarring te creëren. De crux zit hem in het evenwicht.
Het geheel bezorgt de gebruiker een GEVOEL VAN CONTROLE, essentieel voor het welzijn en voor stressreductie. Alleen dan kan een zorgzoeker enige geborgenheid ervaren.
Bij het toepassen van de “healing-environment” concepten houden onze zorgontwerpers rekening met de functionaliteit en de typologie van de ruimtes:
| § | Publiek/semipubliek/privaat of gradaties daarvan |
| § | Traject van de zorgzoeker en het personeel van centrale inkom, over wachtplaats en verpleegpost, tot patiëntenkamer, onderzoeksruimte, etc. |
Algemene ontwerpprincipes voor CH Les Viviers
Het ontwerpteam van Sweco, in samenwerking met Réservoir A, ontwikkelde voor de ruimtelijke beleving van CH Les Viviers enkele ontwerpprincipes.
Als basis formuleerde het ontwerpteam “een lumineus interieur met toetsen van contrasten of tinten”. Meer dan de kleur is de luminositeit daarbij van belang: hoe kan de subtiele kleur van daglicht optimaal doordringen in elke ruimte, en zo het circadiaans ritme van de gebruiker ondersteunen? We weten allemaal dat we ’s avonds best blauw licht (bvb. van onze smartphones) vermijden. In al hun subtiliteit hebben de kleurschakeringen van het daglicht aangetoonde neurologische effecten. Vandaar dat wit best een van de hoofdtonen vormt.
Algemene ontwerpprincipes voor CH Les Viviers
Het ontwerpteam van Sweco, in samenwerking met Réservoir A, ontwikkelde voor de ruimtelijke beleving van CH Les Viviers enkele ontwerpprincipes.
Als basis formuleerde het ontwerpteam “een lumineus interieur met toetsen van contrasten of tinten”. Meer dan de kleur is de luminositeit daarbij van belang: hoe kan de subtiele kleur van daglicht optimaal doordringen in elke ruimte, en zo het circadiaans ritme van de gebruiker ondersteunen? We weten allemaal dat we ’s avonds best blauw licht (bvb. van onze smartphones) vermijden. In al hun subtiliteit hebben de kleurschakeringen van het daglicht aangetoonde neurologische effecten. Vandaar dat wit best een van de hoofdtonen vormt.
Binnen dat heldere principe beperkten de ontwerpers zich tot zes contrasten, of tinten. Elk van deze contrasten worden verbonden aan een functie of typologie.
| HOUT | dit natuurlijk materiaal staat voor de ruimtes voor de patiënt |
| HELDER GRIJS | voor de horizontale circulatie (gangen en open ruimtes) |
| FRESCO’S | geïntegreerde kunstwerken door lokale kunstenaars, met een eigen patroon en dynamiek dat tegelijk voor kleuraccenten in belangrijke perspectieven zorgt |
| ROOD-ORANJE | voor de verticale circulatie (trappen, liften en nooduitgangen) |
| GEEL | voor toepassingen van hygiëne (zoals nissen met ontsmetting) |
| DONKERGRIJS | voor de meest intieme zones (zoals sanitair) |
Afhankelijk van de functionaliteit en typologie van de ruimtes, variëren deze contrasten doorheen het ziekenhuis. Het ontwerpteam identificeerde de volgende zones:
| § | de zorgboulevard: deze levensader doorkruist het hele ziekenhuis, als startpunt naar alle afdelingen |
| § | de verticale circulatie (gangen en open ruimtes) |
| § | de horizontale circulatie |
| § | wachtzalen |
| § | zorgafdelingen |
Als laatste principe hanteerden de ontwerpers van Sweco en Réservoir A het principe van de graduele informatieverstrekking. Hoe meer publiek de ruimte, hoe meer informatie er voorhanden is, en hoe meer contrasten er dus geïntegreerd zullen worden. Bij meer private ruimtes is minder informatie aanwezig, en zijn minder contrasten nodig.
Van macro tot micro
De zorgboulevard
Laten we starten in de meest publieke ruimte, meteen ook de eerste kennismaking met het ziekenhuis: de zorgboulevard. Grote ramen, een lichte granitovloer, witte wanden, kolommen en balustrades dragen er bij tot de luminositeit van deze levensader. Daglicht stroomt volop binnen met de subtiele schakering van dat moment, en biedt uitzicht op patio’s met natuur, en de wijdere omgeving. In zacht contrast met de lichte materialen wijst een warm hout als natuurlijk materiaal bezoekers en patiënten de weg naar belangrijke zones: de houten welkomstbalie, de inschrijvingsloketten met houten vloer en wandbekleding, de houten vloer van de cafetaria.
Twee eerder monumentale houten trappen in deze grote ruimte leiden patiënten en bezoekers naar een mezzanine met inschrijvingsloketten voor dagopname.
De wachtzalen van de afdelingen
Hier spelen de fresco’s een belangrijke rol. Elk fresco is een kunstwerk door een lokaal kunstenaar in een heel eigen stijl. Elk fresco draagt zo bij aan de identiteit van elke afdeling met een kleuraccent. Tegelijk zorgt de kunst als aantrekkingspunt voor een aangename en esthetische afleiding tijdens het wachten.
De verpleegafdelingen
De verschillende contrasten komen allemaal samen op de verpleegafdelingen. Vanuit de rode-oranje verticale circulatieas kom je aan op een lichtgrijze vloer van de horizontale circulatie. De materialen en kleuren van de deuren geven aan welke ruimte erachter ligt: houten deuren openen een patiëntenkamer, witte deuren zijn bestemd voor het personeel en de rood-oranje deuren leiden, zoals eerder gezegd, naar de trap.
In functie van de verblijfsduur is de kamer anders ingericht. Het ontwerpteam maakte een onderscheid tussen kortverblijf en langere hospitalisatie, respectievelijk motel en hotel.
Op de kamer voor het langere verblijf valt direct het vele hout op. Nergens in het ziekenhuis is hout evenveel aanwezig. Het natuurlijke materiaal brengt een huiselijke sfeer, introduceert warmte en geeft een gevoel van gezelligheid. Tegelijk is grote zorg besteed aan het uitzicht van de verschillende hospitalisatiekamers. Daarbij is de indrukwekkende omgeving op de terriltop uitstekend benut. Waar mogelijk hebben vooral de langer gehospitaliseerden zicht op de natuur en omliggende woonwijken.
Verder maakt de gele omkadering van een nis aan de kameringang het personeel attent op de hygiënische applicaties. De badkamer met sanitair tenslotte is donkergrijs betegeld.
De kamer voor kortverblijf is ingericht volgens dezelfde principes, zij het iets functioneler en meer klinisch door de maximale verblijfsduur van drie dagen.
Het ontwerpteam richtte de patiëntenkamer als meest private ruimte in om de eindgebruiker optimaal rust te bieden, met de ambitie positief bij te dragen aan de behandeling. Daarbuiten kan de patiënt, het personeel en de bezoeker rekenen op dezelfde coherente toepassing van dezelfde contrasten. Dat geeft patiënten en bezoekers een gevoel van controle, en verhoogt de efficiëntie voor het zorgpersoneel.
Oog voor de toekomst
Sweco is zich bewust dat een project pas echt gaat leven met de ingebruikname. Nog meer dan een ander gebouwentype ondergaat een ziekenhuis heel wat veranderingen tijdens zijn levensduur, door medische evoluties, nieuwe inzichten in behandelingsprocessen etc. Renovaties, uitbreidingen en verbouwingen zijn niet uitzonderlijk.
Aan de hand van de basisprincipes kan het ziekenhuis in de toekomst deze aanpassingen incorporeren, met behoud van coherentie en leesbaarheid. Zo kan het ziekenhuis patiënten, personeel en bezoekers een omgeving blijven aanbieden die een kwaliteitsvolle zorg ten volle ondersteunt.
