Circulair Waternet Antwerpen

De klimaatverandering brengt steeds vaker extreme weersomstandigheden met zich mee. Daarom is het belangrijk om ons hierop voor te bereiden. Tijdens droge periodes kan het gebruik van drinkwater voor sproeien of het vullen van zwembaden tijdelijk verboden worden. Droogte leidt ook tot lege stadsvijvers, lage grondwaterstanden en meer hitte in stedelijk gebied.

In Antwerpen is er een bijkomend risico bij lage grondwaterstanden tijdens extreem droge periodes waarbij er brak Scheldewater de grondwatertafel binnendringt. Dat brak water verdringt het zoete grondwater en heeft nefaste gevolgen voor het groen in de stad en tast ook funderingen van gebouwen en andere constructies aan. En juist dat stadsgroen is essentieel om Antwerpen koel te houden tijdens hete zomers.

Gezuiverd afvalwater voor stadsgroen

Om verdroging tegen te gaan en kostbaar drinkwater te besparen, werd een haalbaarheidsstudie uitgevoerd over de ontwikkeling van een circulair waternet. Dit nieuwe waternet zou een tweede watercircuit vormen voor de stad, naast het bestaande drinkwatercircuit.

Dit leidingennet zal onder andere gevoed worden door permanente bemalingen en oppervlaktewaterwater afkomstig van de rivier het Groot Schijn. Dat water wordt nu nog permanent overgepompt richting Lobroekdok, komt daarna terecht in de haven waar het brak (en onbruikbaar) wordt. Dit circulair stadwaternet zal parken, vijvers, openbaar groen en fonteinen van water voorzien en kan ook als grijswater voor grote openbare gebouwen gebruikt worden.

Biodiversiteit en grondwater winnen erbij

Dit nieuwe waternet biedt talloze voordelen. Antwerpen bespaart veel drinkwater en de groene zones krijgen voldoende water, waardoor het stadsgroen beter en gezonder groeit. Dit helpt bij het bestrijden van de stedelijke opwarming, zorgt voor een gezondere leefomgeving met meer biodiversiteit en verbetert het grondwaterpeil.

Oppervlaktewater dat normaal naar de zee zou gepompt worden en daardoor verzilt en verloren gaat, kunnen we zuiveren en hergebruiken in de binnenstad. Naar schatting kunnen we dagelijks 3.500 m³ water winnen, wat neerkomt op ongeveer 25.000 zwembaden per jaar (een gemiddeld zwembad bevat 50 m³). Dit water kan op de volgende manieren ingezet worden:

• Aanvullen van de grondwatertafel: om het grondwaterpeil stabiel te houden en om uitdroging van de bodem te voorkomen.
• Irrigatie voor stadsgroen: gezuiverd water voor parken, als irrigatiewater voor openbaar groen, aanvullen fonteinen.
• Grijs water voor grote openbare gebouwen: voor toepassingen zoals het doorspoelen van toiletten.

Multidisciplinaire begeleiding

Om al dat water op de plaats te krijgen waar het nodig is, zijn transportleidingen nodig. Zo ontstaat een circulair stadswaternet met verschillende circulaire waterleidingen (CWL’s). Sweco is nauw betrokken bij de ontwikkeling van twee van deze leidingen: CWL Zuid en CWL Schijn.

Ze hebben elk een andere bron: een groot bemaalstation van de Antwerpse Ring, dat nu in de Schelde loost, en de rivier het Schijn, die naar het Albertkanaal wordt gepompt. Beide CWL’s monden in de toekomst uit in een stedelijke vijver, met de bedoeling om die in balans te houden en zo de grondwaterstand in de binnenstad op peil te houden. Daarnaast worden er ook aftakkingen gemaakt naar andere afnemers, zoals parken, ontwikkelingen, ZOO Antwerpen en aftappunten voor de groendienst.

Sweco ondersteunt van schetsontwerp tot en met de uitvoering. Met ons multidisciplinair team (hydraulische infrastructuur, integraal watermanagement, klimaatadaptatie, waterzuivering) helpen we stad Antwerpen bij het ontwerp en het stakeholdermanagement. Door de complexe stedelijke context en het maximaliseren van meekoppelkansen hanteren we een flexibele werkwijze. Voor bepaalde deeltrajecten werken we aan het voorontwerp, terwijl andere al versneld zijn en in de fase van omgevingsvergunningsaanvraag (OVA) en gunning zitten.

Technische uitvoering met beperkte hinder

Het circulair leidingnetwerk wordt aangelegd conform een drinkwaternet. Bij de bron wordt een pompstation geplaatst dat het circulair waternet op druk houdt. Om de druk te weerstaan, worden de leidingen van nodulair gietijzer gemaakt (hoofdas 200 mm, zijas 50 mm). Moeilijke kruisingen worden met gestuurde boringen uitgevoerd, en waar mogelijk leggen we de leidingen in open sleuf aan.

Bij voorkeur doen we dit wanneer de straat al open ligt voor bijvoorbeeld een warmtenet of andere nutswerken. Of we maken gebruik van bestaande ondergrondse kokers, zoals de ruien, waarin de leiding kan opgehangen worden. Op die manier beperken we de hinder voor de omwonenden bij de aanleg.

Wie werkt eraan mee?

Stad Antwerpen is de bezieler en trekkende partner die volop inzet op circulair watergebruik. Samen met de stad zijn er ook andere betrokken partners die meewerken aan het project: rioolbeheerder en drinkwaterleverancier water-link, ZOO Antwerpen, autonoom gemeentebedrijf AG Vespa, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en waterzuiveraar Aquafin. De uitrol van het circulair waternet wordt mee ondersteund door de Vlaamse overheid en de Europese Unie.

Dit initiatief kadert binnen een programma van de Vlaamse Milieumaatschappij dat deel uitmaakt van de Blue Deal.
De Blue Deal is een programma dat de Vlaamse Regering lanceerde in de strijd tegen waterschaarste en droogte. Het programma bevat meer dan 70 acties en 400 projecten. Met de Blue Deal slaat Vlaanderen de weg in van minder verharding, meer vernatting en maximaal circulair watergebruik.