Slimmer onderweg dankzij mobiliteitsmanagement

In Vlaanderen vormt woon-werk/schoolverkeer slechts een kwart van alle afgelegde reizigerskilometers, maar het veroorzaakt desondanks een enorme piekbelasting tijdens de spitsuren. Om de files te verminderen en de bereikbaarheid te verbeteren zullen we duurzame alternatieven en slim mobiliteitsmanagement moeten omarmen. Onze mobiliteitsexperten Veerle Duportail en Tijs Veyt delen hun kennis over het onderwerp.

Van koning auto naar koning fiets

Ondanks de opkomst van de elektrische fiets en het mobiliteitsbudget blijft de auto koning in het woon-werkverkeer. In cafetariaplannen blijft de salariswagen de populairste keuze, en het aantal geregistreerde leasewagens heeft een recordhoogte bereikt. Telewerk zou een oplossing kunnen bieden voor de spitsdrukte. Maar hoewel 38% van de werknemers aangeeft regelmatig thuis te werken, zien we de opkomst van de dido-economie: een fenomeen waarbij werknemers vooral op dinsdagen en donderdagen naar kantoor komen. Dit leidt tot ongekende piekbelasting op wegen, parkeerplaatsen en openbaar vervoer.

Er is echter een groot potentieel voor fietsverplaatsingen, aangezien een kwart van de werknemers op minder dan vijf kilometer van het werk woont en meer dan de helft binnen een straal van tien kilometer. Toch werd 2024 een recordjaar voor fileleed.

Zijn multimodale werkplekken de oplossing?

Er vindt een verschuiving plaats van traditionele bedrijventerreinen buiten de stad naar multimodaal ontsloten werkplekken binnen stedelijke gebieden. Dat stimuleert slimmer mobiliteitsgedrag, maar veroorzaakt ook nieuwe verkeersknelpunten, vooral rond steden en regionale economische centra. Bovendien stuiten vergunningsprocedures vaak op problemen zoals mobiliteitsimpact, luchtkwaliteit, en geluidsoverlast. En ook het uitbreiden van de weginfrastructuur is niet houdbaar. Vlaanderen dient daarom duurzame en systematische mobiliteitsoplossingen te zoeken om piekdrukte efficiënt te beheersen.

Bij Sweco geloven we dat slimme afstemming van vraag en aanbod ruimte kan creëren voor mobiliteit. Door innovatieve oplossingen en technologieën in te zetten, kunnen we een efficiënter mobiliteitssysteem ontwikkelen dat rekening houdt met de behoeften van alle betrokkenen.

Veerle Duportail, mobiliteitsmanager

Succesfactoren en knelpunten

Van studiewerk naar praktijk – Zowel op regionaal en stedelijk vlak als op het niveau van bedrijventerreinen liggen tal van mobiliteitsstudies klaar, bijvoorbeeld rond fietsinfrastructuur en openbaar vervoer. Het probleem zit hem dus niet zozeer in een gebrek aan kennis, maar in de implementatie ervan. Middelen en verantwoordelijkheden zijn versnipperd, cruciale vragen rond beheer worden onvoldoende gesteld. Een goed fietspad aanleggen op een bedrijventerrein is één zaak, maar wie zorgt ervoor dat het sneeuw- en ijsvrij blijft?

Bedrijven als drijvende kracht – Bedrijven kunnen zelf veel doen om mobiliteitsgedrag te veranderen. Maar niet elk bedrijf heeft de middelen en lange termijnzekerheid om zo’n maatregelen vol te houden, terwijl net die continuïteit fundamenteel is voor blijvende verandering.

Werkgevers willen wel – In de strijd om talent kan vooruitstrevende mobiliteit voor werkgevers een belangrijke troef zijn om de aantrekkelijkheid van hun bedrijf te vergroten. Maar om initiatieven aan de gang te houden, heb je een aanjager nodig. Mobiliteitsbeleid kan pas werken als er voldoende kritische massa is. Zonder die groepsdynamiek vallen initiatieven stil en blijft het grotere geheel achter, zelfs als de individuele wil er is.

De ontbrekende schakel in mobiliteitsbeleid

Bedrijven kunnen een motor zijn voor mobiliteitsverandering , maar vaak ontbreekt het hen aan overzicht en slagkracht om structurele vooruitgang te boeken. Samenwerking op bedrijventerrein-niveau is dus noodzakelijk, maar in de praktijk moeilijk vol te houden. Hoewel individuele initiatieven tijdelijk succes kunnen boeken, verwateren ze vaak door gebrek aan een gedeelde, gecoördineerde aanpak.

Zonder een gedeelde aanpak blijft mobiliteitsverandering op bedrijventerreinen hangen in goede bedoelingen en tijdelijke successen.

Tijs Veyt, senior expert mobiliteit

Het geloof in vrijwillige samenwerking botst vaak op een hardnekkige realiteit: meeliftgedrag. Sommige bedrijven profiteren van gezamenlijke mobiliteitsoplossingen, zonder er zelf in te investeren. En net bij systemen zoals deelwagens of collectief vervoer is voldoende deelname belangrijk, want zonder kritische massa werkt het niet. Daar komt nog bij dat veel bedrijven vooral denken in korte termijnen: wat niet snel rendeert, krijgt zelden prioriteit. Zo blijven net die initiatieven met de grootste impact steken in de planningsfase.

Tegelijk werken verschillende actoren – van lokale overheden tot weg- en terreinbeheerders – met uiteenlopende doelstellingen, middelen en prioriteiten. En wie neemt de eindbeslissing wanneer belangen botsen, zoals bij de afweging tussen logistieke ontwikkeling en fietsbereikbaarheid? Zonder een onafhankelijke regisseur die knopen doorhakt, belangen coördineert en samenwerking afdwingt, raken we niet verder. Want zolang niemand echt de leiding neemt, blijven goede plannen hangen op overlegtafels en raakt mobiliteitsmanagement niet verder dan losse initiatieven.

Naar een holistische duurzaamheidsstrategie

Mobiliteit dient onderdeel te zijn van een bredere duurzame strategie die afvalbeheer, energiegebruik, watermanagement en groenvoorzieningen omvat; zonder deze integratie blijven mobiliteitsmaatregelen beperkt in hun effectiviteit. Duurzame mobiliteitsoplossingen zoals fiets- en deelvervoer werken het beste binnen een breder energie- en ruimtelijk beleid, waarbij elektrische voertuigen worden ondersteund door laadinfrastructuur die verbonden is met hernieuwbare energiebronnen. Bovendien creëren slimme parkeeropties niet alleen ruimte voor groen en waterbeheer, maar dragen ze ook bij aan een aantrekkelijk en klimaatbestendig werklandschap.

Strategische keuzes op het hoogste niveau zijn hierbij een belangrijke voorwaarde. CEO’s dienen mobiliteitsmanagement te integreren binnen de bredere bedrijfsstrategie om toekomstbestendig te zijn en talent gemakkelijk aan te trekken. Tegelijk stelt sector-overschrijdende samenwerking bedrijven in staat om gezamenlijk te investeren en innovatieve oplossingen te realiseren, waardoor ze vooroplopen in duurzaamheidsinitiatieven.

Het belang van een neutrale regisseur

Wat ontbreekt, is een neutrale regisseur – een persoon of een instantie die niet alleen een duidelijke koers uitzet, maar ook de uitvoering bewaakt, belangen afstemt en blijft sturen op resultaat. Die rol kan ingevuld worden door een mobiliteitscoördinator op bedrijventerreinniveau, een publieke actor of een gespecialiseerde organisatie die als onafhankelijke spil fungeert. Bepalend is dat deze aanjager voldoende mandaat, middelen én doorzettingskracht heeft om mobiliteitsprojecten van visie naar uitvoering te brengen. Alleen wanneer één partij alle betrokkenen verbindt en gericht stuurt, wordt mobiliteitsmanagement een echte hefboom voor een efficiënter, duurzamer systeem dat piekmomenten verzacht en mobiliteit beter beheersbaar maakt.

De rol van een neutrale regisseur is belangrijk voor een goed mobiliteitsmanagement. Die persoon kan met voldoende mandaat en middelen mobiliteitsprojecten van visie naar uitvoering brengen.

Tijs Veyt, senior expert mobiliteit

Eiland Zwijnaarde

Op bedrijventerrein Eiland Zwijnaarde loopt een pilootproject waarbij onze mobiliteitsmanager op niveau van het bedrijventerrein samen met alle betrokken actoren aan een strategie werkt die efficiënte, duurzame en geïntegreerde mobiliteitsoplossingen aanbiedt. Het doel is om duurzame en geïntegreerde oplossingen uit te rollen die van Eiland Zwijnaarde een pioniersproject maken in toekomstgericht mobiliteitsmanagement. Veerle Duportail:

Eiland Zwijnaarde groeit volop, maar botst op de grenzen van autobereikbaarheid. Het is net daarom dat we inzetten op slimme mobiliteit die de bereikbaarheid wél kan garanderen. Een uitdagende opdracht met als ambitie mobiliteitsmaatregelen in te kantelen in een Mobility Service Company.

Slimme mobiliteit is key

Om de bereikbaarheid in Vlaanderen te verbeteren en verkeersopstoppingen te verminderen, dienen we duurzame alternatieven en slimme mobiliteitsmanagementstrategieën te omarmen. Bij Sweco zetten we ons in voor het ontwikkelen van innovatieve oplossingen die bijdragen aan een efficiënter en duurzamer mobiliteitssysteem. Door fietsmobiliteit te stimuleren, openbaar vervoer te optimaliseren, te investeren in technologie, en duurzaamheid centraal te stellen, kunnen we een toekomst creëren waarin mobiliteit soepel en efficiënt verloopt voor iedereen.

Bron: Naar een artikel uit Ruimte nr. 65 (mei 2025) uitgegeven door de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning.