Sweco Belgium
Stel je een stad voor waar je je vlot en zorgeloos verplaatst, met minder verkeersdrukte, schonere lucht en meer ruimte voor groen. Een toekomst waarin duurzame mobiliteit niet alleen bijdraagt aan het klimaat, maar ook aan onze gezondheid, leefbaarheid en verkeersveiligheid. Die toekomst is haalbaar, maar dan moeten we nu de juiste keuzes maken. Ruimtelijke ordening speelt hierin een sleutelrol, maar ook op korte termijn zijn er concrete stappen mogelijk die een groot verschil maken. Onze mobiliteitsexperts lichten toe hoe we kunnen bouwen aan een slimme, gezonde en duurzame leefomgeving.
Vlotte en veilige mobiliteit
Bij Sweco stellen we ons dagelijks de vraag: hoe zorgen we ervoor dat we ons vlot en veilig kunnen verplaatsen in steden en gemeenten? Het draait om meer dan alleen mobiliteit; het gaat ook om het creëren van een aangename, gezonde leefomgeving waarin we graag wonen, werken en winkelen. “Het antwoord ligt in de manier waarop we onze mobiliteit organiseren,” stellen Ward Ronse en Jeroen Bastiaens, teammanagers Traffic & Mobility.
We kunnen deze doelen bereiken door onze manier van verplaatsen te verduurzamen: de zogenaamde modal shift,” verklaart Ward. Duurzame mobiliteit wordt vaak enkel bekeken vanuit het klimaatprobleem, maar het gaat om veel meer. “Het draait om je veilige en comfortabel verplaatsen in een leefbare stad, waar de geluidsoverlast en filevorming tot een minimum zijn beperkt en waar de luchtvervuiling zo laag mogelijk is.
Ward Ronse, Teammanager Traffic & Mobility
De positieve impact van het verduurzamen van onze verplaatsingen op de bereikbaarheid van steden en gemeenten wordt vaak onderschat. Hoe meer mensen kiezen voor de fiets, het openbaar vervoer of te voet gaan, hoe vlotter het auto- en vrachtverkeer zal lopen. Jeroen: “Hoewel veel verplaatsingen makkelijk op alternatieve manieren kunnen gebeuren, blijft de auto of vrachtwagen voor sommige situaties onmisbaar. Door de modal shift te omarmen, maken we ruimte voor die essentiële verplaatsingen.”
De manier waarop we ons vandaag verplaatsen, is het gevolg van hoe we in de jaren ’60 en ’70 hierover dachten. “Die periode was cruciaal omdat er enorm veel gebouwd werd en veel infrastructuurwerken uitgevoerd werden. Alleen was het uitgangspunt toen: asfalt voor koning auto. We dragen daar nog altijd de gevolgen van, maar gelukkig is het denkpatroon vandaag wel helemaal anders,” duidt Jeroen.
Helaas kun je ruimtelijke ordening en infrastructuur niet zomaar op een, twee, drie wijzigen. Het is een werk van lange adem dat zelfs decennia kan duren. “Maar dat sluit niet uit dat we er vandaag al aan kunnen beginnen,” voegt Ward eraan toe.
Drijfveren voor duurzame mobiliteit
Verschillende factoren maken duurzame mobiliteit vandaag de dag tot een uiterst relevant onderwerp. De files, die na een terugval in de coronaperiode weer volop aan het toenemen zijn, worden door de meeste mensen gezien als het grootste mobiliteitsprobleem.
Gezondheid en verkeersveiligheid komen, volledig terecht, steeds meer op de voorgrond. Gezond verkeer en veilig verkeer gaan hand in hand, want hoe meer we ons te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer verplaatsen, hoe veiliger onze straten en pleinen zijn. Wist je dat er in België in 2023 meer dan 45.000 slachtoffers (gewonden en doden) vielen in het verkeer? Dat heeft een onvoorstelbare impact op onze samenleving.
Wie zich te voet, met de fiets of het openbaar vervoer verplaatst, beweegt meer dan wie de auto gebruikt. Meer duurzame mobiliteit zorgt dus voor een gezondere bevolking. Bewegen maakt ons fitter en we maken op die manier sneller een praatje met de buren, waardoor de sociale cohesie en ons mentaal welzijn groter worden.
15-minutenstad
In al die drijfveren is het duidelijk dat ruimte en mobiliteit onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ward: “Het is tijd om het verouderde idee om functies en voorzieningen zoveel mogelijk van elkaar te scheiden los te laten en terug in te zetten op functiemenging en nabijheid. ’-concept, omdat ze beseffen dat nabijheid zorgt voor levendige buurten en minder autoverkeer. Nabijheid is immers de beste vorm van mobiliteit.”
Nog te vaak worden in België kantoren, bedrijven en winkels buiten de stads- of dorpskern gebouwd, dat is helaas een gevolg van onze verouderde gewestplannen. Alles wat je nodig hebt in het dagelijks leven zou je binnen 15 minuten lopen of fietsen van je huis moeten vinden.
Jeroen Bastiaens, Teammanager Traffic & Mobility
Daarin speelt ook verwevenheid een rol: functies als wonen, werken, leren en ontspannen liggen best in elkaars buurt. Ward: “Bij sommige mensen komt dan het doembeeld van de grootstad bovendrijven, maar dat hoeft niet.
Bij Sweco helpen we steden en gemeenten hierbij: bij de opmaak van een Beleidsplan Ruimte is mobiliteit steevast een belangrijk onderdeel. De projecten komen in alle soorten en maten bij ons terecht: van Antwerpen over Sint-Niklaas tot Tremelo. Jeroen: “Elke gemeente heeft haar eigen ruimtelijke en mobiliteitsuitdagingen, die we samen trachten aan te pakken in een beleidsplan. Daarnaast werken we ook op kleinere schaal: we helpen ontwikkelaars om in te zetten op duurzaam bereikbare locaties en op het verweven van wonen, werken, scholen en diensten.”
Ward: “Een mooi voorbeeld hiervan is de CAT-site in Vilvoorde. Dat is een brownfield aan het station van Vilvoorde waar de komende jaren nieuwe woningen, winkels, een ziekenhuis en bedrijven zullen gebouwd worden.
Infrastructuurkeuzes en ketenmobiliteit
Ruimtelijke ordening is één aspect, maar infrastructuur is minstens zo belangrijk. Als we onze infrastructuur aanpassen aan nieuwe inzichten, zullen onze mobiliteitsteams ook moeten nadenken over hoe we ons in de toekomst gaan verplaatsen. Ward: “Hoe zal ons verkeer er in, pakweg, 2040 uitzien? Niemand kan de toekomst voorspellen, maar het is essentieel om na te denken over de ruimte die we moeten creëren voor voetgangers, fietsers, bussen en trams, evenals de plaats die we nog voor auto’s willen reserveren.”
Jeroen: “Deze keuzes moet je niet straat per straat maken, maar vanuit een totale visie op het netwerk. Hoe dan ook is het aangewezen om de auto-afhankelijkheid af te bouwen. We merken al dat het persoonlijke autobezit steeds meer plaats maakt voor deelformules met een abonnement, vooral onder jonge mensen.”
En ook ketenmobiliteit moeten we overwegen. Jeroen: “We vertrekken thuis met de fiets, fietsen naar een station en rijden dan met een deelstep naar onze werkplek. Zoiets werkt alleen als dat proces vlot, comfortabel en gemakkelijk gaat. En als het aanbod aan bijvoorbeeld fietsen en steps hoog genoeg is, én de fiets- en wandelroutes van en naar het station aantrekkelijk en veilig zijn.”
Bij Sweco ontwerpen we waar voetgangers, fietsers en openbaar vervoer een prominente plaats krijgen, en levendige Hoppinpunten waar vlot en drempelvrij kan overgestapt worden.
De gevolgen van elektrificatie
De elektrificatie van ons voertuigenpark is vandaag volop bezig en zal de komende jaren nog versnellen. Iedereen dwingen om met een elektrische wagen te rijden, zal onze problemen niet oplossen, maar het dwingt ons wel om na te denken over bijvoorbeeld laadinfrastructuur.
Ward: “Waar moeten we de laadpalen zetten? Door ze op buurtparkings uit te bouwen, vermindert de parkeerdruk in de omliggende woonstraten en ontstaat er ruimte voor meer groen, bredere voetpaden en veilige fietsenstallingen. De geclusterde laadvoorzieningen kunnen lokale energiebuffers worden, waarmee tijdelijke pieken in de energievraag slim kunnen worden opgevangen.”
Mobiliteitsplan als leidraad
In een mobiliteitsplan komen alle genoemde facetten samen. Ward: “In zo’n mobiliteitsplan beschrijven we samen met gemeenten, steden en vervoerregio’s onze doelstellingen, een duidelijke visie en concrete acties. Zo hebben we voor de gemeenten in stadsregio van Turnhout (onder de noemer Kordia) een mobiliteitsplan opgesteld, die ze als leidraad gebruiken om hun bovenlokale fietsroutes uit te rollen.”
Plannen op lange termijn zijn belangrijk, maar het mag daar niet bij blijven. Ook op korte termijn kunnen we het verschil maken. Jeroen: “We begeleiden bedrijventerreinen, zoals het Eiland Zwijnaarde in Gent, bij het verbeteren van hun bereikbaarheid en staan ontwikkelaars bij zodat het mobiliteitsaanbod op een site afgestemd wordt aan het programma en de context.
Bovendien staan er de komende jaren gigantische werven op ons te wachten: Oosterweel in Antwerpen, R0 in Brussel en R4 in Gent. Dat zal zorgen voor grote hinder op heel wat cruciale plekken in ons wegennet. We moeten die situaties aangrijpen om te investeren in quick wins op vlak van fietsen en openbaar vervoer, zodat we mensen alternatieven kunnen bieden.”
Dit vergt een zorgvuldige afstemming tussen overheden en vervoersaanbieders, evenals samenwerking met bedrijven die inzetten op het stimuleren van de modal shift. Op die manier kunnen we het effect van de hinder structureel beperken, in plaats van pas maatregelen te treffen wanneer de werken al bezig zijn.
Van mental shift naar modal shift
Het goede nieuws is dat beleidsmakers deze visie ondertussen ook genegen zijn. Ward: “Ambtenaren en burgemeesters zijn meestal al overtuigd van de voordelen van de modal shift, en ook veel burgers staan achter dit idee. Toch is er nog veel werk aan de winkel, waardoor het noodzakelijk is om een breed draagvlak te creëren en mensen te sensibiliseren. Participatie is een cruciaal aspect in al onze projecten. De modal shift begint in eerste instantie met een mental shift: een andere manier van kijken en durven veranderen.”
Overig nieuws
Veerkrachtige projecten: van theorie tot praktijk
Lees meer
De kracht van BIM
Lees meer
Challenge Accepted: Gentspoort en de waterkwaliteit in Vlaanderen
Lees meer
