Hoe maken we van Vlaanderen opnieuw een spons die water slim vasthoudt? En hoe zorgen we dat beekherstel tegelijk bijdraagt aan biodiversiteit, waterveiligheid en leefkwaliteit? In deze aflevering van Challenge Accepted gaan we mee naar de Scherpenbergloop in de provincie Antwerpen, waar Sweco samen met partners een rechtgetrokken waterloop haar natuurlijke vorm teruggaf. Niels De Munk en Jo Lybaert (Sweco) vertellen hoe ecologisch herstel, samenwerking met private eigenaars en innovatieve ontwerpmethodes leiden tot tastbare resultaten. Eén ding wordt meteen duidelijk: investeren in natuurlijke waterlopen is investeren in een klimaatrobuust Vlaanderen.
Challenge Accepted: Van rechte waterloop naar natuurlijke spons
Water sneller afvoeren naar zee klinkt efficiënt, maar brengt steeds meer problemen met zich mee. Langere periodes van droogte, afgewisseld met extreme regenval, verstoren onze waterhuishouding. In deze aflevering van Challenge Accepted duiken we met projectleider Niels Demuynck en projectmanager Jo Lybaert in het verhaal van de Scherpenbergloop in de provincie Antwerpen. Een project dat aantoont hoe natuurlijke beekherstelprojecten Vlaanderen weerbaarder kunnen maken tegen klimaatverandering.
Een rechte beek die weer kronkelt
De Werkgracht, een beek die uitmondt in de Grote Nete, was jarenlang rechtgetrokken om water zo snel mogelijk af te voeren ten gunste van landbouw. Het resultaat? Minder sponswerking en een verstoorde ecologische balans.
Sweco werkte, samen met de provincie Antwerpen en private grondeigenaars, aan een grootschalig herstel. De beek kreeg opnieuw een natuurlijk profiel, waardoor water langer wordt vastgehouden en de omgeving meer veerkracht krijgt.
Ecologie en waterveiligheid hand in hand
Het herstel gaat verder dan waterbeheer. Door het beekprofiel te versmallen en de bodem te verhogen, ontstaat ruimte voor dotterbloemgraslanden en bossen die bijdragen aan biodiversiteit. Ook vissoorten zoals de kleine modderkruiper krijgen weer leefgebied.
“De natuur reageert snel,” zegt Niels. “Al een jaar na de uitvoering zie je hoe de vegetatie zich ontwikkelt en het ecosysteem zich herstelt.”
Unieke samenwerking met private eigenaars
Wat dit project bijzonder maakt, is de rol van de private eigenaar die de gronden ter beschikking stelde en actief meewerkte. Dankzij die bereidwilligheid kon over een lengte van anderhalve kilometer een integraal hersteltraject worden gerealiseerd.
Jo benadrukt: “Een rechte waterloop is in mijn ogen minder mooi dan een meanderende. Hier zie je dat samenwerking tussen provincie, natuurorganisaties en private partners écht rendeert.”
Uitdagingen en kansen
Niet elk project verloopt even vlot. Vergunningsprocedures zijn vaak traag en belangen tussen landbouw, natuur en erfgoed botsen soms. Toch groeit de bereidheid tot samenwerking. Droogteperiodes én overstromingen maken duidelijk dat iedereen – landbouwers, omwonenden en beleidsmakers – belang heeft bij robuuste waterprojecten.
“Op korte termijn lijken dit soort werken duur,maar als je vergelijkt met de miljarden economische schade die klimaatverandering veroorzaakt, is dit de enige logische investering.”
Leren uit het verleden, bouwen aan de toekomst
Historische kaarten en GIS-modellen hielpen het team om de vroegere, natuurlijke loop van de Werkgracht te reconstrueren. Het resultaat werd feestelijk ingehuldigd samen met alle betrokken partners – een case die toont hoe herstelprojecten sneller en efficiënter kunnen verlopen wanneer de neuzen in dezelfde richting staan.
Van lokale realisatie naar Vlaanderen als spons
De Schapenberg bewijst dat natuurherstel werkt, maar tegelijk dat er nog veel werk aan de winkel is. Honderden gelijkaardige projecten zijn nodig om Vlaanderen klimaatbestendig te maken.
“Dit is geen droombeeld,”. “Als we blijven samenwerken en de middelen vrijmaken, kan Vlaanderen stap voor stap weer functioneren als een spons. De Schapenberg toont dat het kan.”
Vraag het onze experts – samen bouwen aan oplossingen
Heb je vragen over uitdagingen die in onze podcast aan bod komen? Ons team van experts staat klaar om je te helpen en samen met jou naar oplossingen te zoeken die het verschil maken. Laat je gegevens achter en we nemen snel contact met je op.