Van gladde slang tot ree: ecovallei Zwarte Berg rolt groene loper uit

Minister van Omgeving Jo Brouns heeft de ecovallei Zwarte Berg in Oudsbergen officieel geopend. Wat ooit een onoverbrugbare barrière was, de drukke N76 in Midden-Limburg, is nu een veilige doorgang voor dieren. De ecovallei verbindt opnieuw het natuurgebied Zwartberg en het Schietveld van Houthalen-Helchteren met het natuurgebied rond de Klaverberg.

In opdracht van Jan De Nul tekende Sweco voor het ontwerp van deze ecovallei bij de Terril Zwartberg. Het project is een toonbeeld van geïntegreerd ontwerp in een uitdagende context: een natuurgebied met strikte vergunningsvoorwaarden. De uitvoering gebeurde via een design-and-buildcontract door Jan De Nul en De Werkvennootschap, in opdracht van het Departement Omgeving, en in samenwerking met Agentschap voor Natuur en Bos en Agentschap Wegen en Verkeer.

Onze ecologen leverden onder meer:

• Locatieadvies op basis van ecologische doelsoorten
• Ontwerp van natte, droge en struweelzones
• Boscompensatie en MER-screening bij de vergunningsaanvraag
• Ecologische begeleiding tijdens de werf
• Stakeholdermanagement

Waarom geen ecoduct?

Een opvallende keuze: geen brug, maar een onderdoorgang. De reden? Voor uitzonderlijk transport is een vrije hoogte van 10 meter vereist. Een ecoduct vereist hoge ophogingen van aarde om de brug te ondersteunen. Dat zou het landschap flink aantasten en visueel zwaar maken. Om toch voldoende licht en warmte binnen te laten, hebben we tussen de brugdelen wel een opening voorzien. Zo krijgen warmteminnende soorten, zoals de gladde slang, optimale leefomstandigheden.

Elke ecoverbinding is opgebouwd met een droge zone, een schaduwrijke strook met struiken, en een natte zone. Die variatie zorgt ervoor dat heel wat verschillende dieren er gebruik van kunnen maken. We mikken niet alleen op wijdverspreide soorten, maar ook op doelsoorten die in de rest van Vlaanderen erg zeldzaam zijn.

Koen Maes, bioloog bij Sweco

Meer samenhangende natuur in Vlaanderen

Vlaanderen zet volop in op het verbinden van versnipperde natuurgebieden. Denk aan wildrasters, ecoducten en -tunnels: ingrepen die dieren helpen veilig wegen over te steken. Alleen al in 2025 kreeg Limburg er drie nieuwe ecopassages bij: het ecoduct Dilserbos over de N75, het ecoduct over de N71 in Lommel, en nu de ecovallei onder de N76 in Oudsbergen. Onze experten in civiele techniek, landschap en ecologie werken als één multidisciplinair team aan deze projecten. Zo dragen ze bij aan het herstel van ecosystemen en de uitbouw van een netwerk van samenhangende natuur.

Deze initiatieven kaderen binnen het Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) van de Vlaamse overheid. Het VAPEO-plan omvat projecten langs gewestwegen die de komende jaren de leefgebieden van dieren opnieuw met elkaar zullen verbinden, inclusief ecopassages.

Duurzame civiele techniek: van ontwerp tot uitvoering

Bij elk project kijken we verder dan de bouwfase. Een levenscyclusanalyse helpt ons om duurzame keuzes te maken: minder materiaalgebruik, beton met een lage CO₂-impact, en een neutrale grondbalans die de milieu-impact beperkt. Voor de ecovallei kozen we bewust voor een onderdoorgang in plaats van een brug. Zo konden we de MKI-waarde (milieukostenindicator) aanzienlijk verlagen. Ook de life cycle cost werd geanalyseerd, met focus op een onderhoudsarm ontwerp. Het resultaat? Een semi-integrale constructie zonder oplegtoestellen, minimale voegen en lokale infiltratie van regenwater.

Deze breed samengestelde Do Not Significant Harm-aanpak viel duidelijk in de smaak bij onze opdrachtgever. Het DNSH-principe komt uit de Europese taxonomie: een classificatiesysteem voor duurzame activiteiten. Door die regels te volgen, dragen we bij aan een duurzamer Europa, zoals beoogd in de Europese Green Deal.

Bart Steenwegen, Project Manager bij Sweco